‘Als je wilt weten wat een kerk gelooft, let dan op wat en hoe ze er zingen.’ Iets dergelijks las ik onlangs in het kader van mijn studie. (Voor wie het precies wil weten: in dit boek.)

Het deed me denken aan de kerkdiensten die ik in Zuid-Afrika en Congo bezocht heb. De teksten waren meestal erg eenvoudig en met kleine variaties eindeloos herhaald: ik zal Jezus volgen, als het moet zal ik lopen. Ik zal Jezus volgen, als het moet zal ik kruipen. Ik zal Jezus volgen als het moet zal ik zwemmen, enzovoort. Maar wat opvallend was, was de enorme blijdschap waarmee dat zingen gepaard ging. De mensen om me heen klapten in hun handen, juichten, dansten.

En daarbij klonk het bijna altijd fantastisch. Meerstemmig. Er wordt dan ook veel geoefend. In veel Congolese kerken waar ik kwam was het niet ongewoon om twee of drie keer in de week met de koren van de kerk te oefenen. Koren, meervoud ja. Niet altijd omdat die kerk nu zo groot was, maar vooral omdat bijna iedereen in een koor wilde zitten. Ik bezocht eens met mijn gezin een kerkje in een klein dorpje. Er zaten nog geen veertig mensen in de kerk, maar ze hadden wel een kinderkoor, een koor voor jongeren en een koor voor volwassenen. En het klonk allemaal prachtig.

Wat zou dat gezien de bovenstaande uitspraak zeggen over hun geloof? Dat het eenvoudig is. Het lijkt erop dat ze zich houden aan een aantal eenvoudige waarheden: Jezus heeft me verlost, God is bij ons en zal ons helpen. Ik wil hem volgen. Maar die eenvoudige waarheden worden tegelijk met grote blijdschap en grote eerbied beleefd. Ze lijken – in elk geval op het moment – diep doordrongen te zijn van wat God heeft gedaan en doet en van zijn grootheid. En dat willen ze vieren, daar willen ze hem voor danken.

In de kerken in Nederland waar ik meestal heenga en me aan verbonden voel zijn de teksten die gezongen worden veel meer uitgewerkt. Ze zijn vaak poëtischer en laten een diepe verbondenheid met de Bijbel en de mooie en moeilijke kanten van het leven zien. Veel liedteksten komen ook rechtstreeks uit de Bijbel. Daarbij is het ook opvallend dat veel liedteksten uit de Bijbel juist niet gezongen worden: teksten over oordeel en straf voor de vijanden, diepe angst en vertwijfeling. Het zingen is verder strak vorm gegeven. Meestal begeleid door een orgel of anders door een muziekgroep.

Wat zou dat zeggen over het geloof? Ik doe een poging: het is een geloof dat inhoudelijk ver ontwikkeld is en zich op de Bijbel baseert. Het heeft de beschikking over veel woorden en beelden voor God en het leven. Het wil evenwichtig zijn en benoemt de mooie en de moeilijke kanten. Het blijft daarbij binnen veilige kaders. De organist of de muziekgroep leidt de zang en laat geen ruimte voor improvisatie of eigen inbreng. Het lijkt een zorgvuldig en veilig geloof: zorgvuldig luisterend naar de Bijbel, maar ook zorgvuldig ingekaderd. Geen ruimte voor al te groot enthousiasme of al te heftige emoties.

Ik wil de kerk waarin ik opgegroeid ben en al jaren lid ben en ook werk niet zwart maken. Ik ken de huiver voor een simplistisch geloof dat volledig gericht is op de emotie. Ik kwam dat overigens tegen niet zozeer in Afrika als wel in Nederland bij christenen die afstand namen van hun traditionele kerkzijn.

Maar de ontmoeting met andere christenen elders roept bij mij wel de vraag op: hebben we God en het geloof soms niet te veilig gemaakt? Kunnen we iets leren van christenen uit andere delen van de wereld juist als het gaat over de manier waarop zij zingen en God prijzen? Zouden hen ook eens kunnen vragen ons te leren zingen?