Preek over Psalm 136

Inleiding (Me/You)

Hoe houd je de moed erin? We zijn weer een nieuw seizoen begonnen, maar voor lang niet iedereen voelt het als nieuw. We gaan verder waar we gebleven waren. Ook na de vakantie moet je misschien nog steeds thuis werken. Mijn nichtje was net aan een nieuwe opleiding begonnen. Spannend en leuk natuurlijk. Maar ook heel raar: een keer in de twee weken mocht ze een dagdeel in de week naar school, de rest moest ze online lessen volgen. En ze is zeker niet de enige. Heel wat studenten moeten thuis studeren.

En als je bij de groep van zogenaamde kwetsbaren hoort – is het leven ook ingewikkeld en soms eenzaam. Ik heb mijn ouders al bijna een half jaar niet aangeraakt en zo zullen er veel meer zijn. We missen aanraking, gewoon leven. Soms proberen je misschien het misschien wel, maar als je een dag later een kriebel in je keel voelt of verkouden wordt, vraag je je misschien gespannen af – ik zal toch geen corona hebben?

Hoe houd je de moed erin? Hoe houd je het vol? En dat gaat natuurlijk niet over corona, maar ook over zoveel meer: een kind waar je je zorgen om maakt. Of je eenzaamheid en gebrek aan contacten – zou het me lukken om wel meer contact te krijgen. Of als je als vluchteling maar moet wachten op een interview, of de beslissing van een interview. Of als je hier niet mag blijven, maar ook niet weet waar je dan wel naar toe mag. Hoe houd je het vol?

De vriendschap van de HEER is voor altijd (God)

We lazen net Psalm 136 met die eindeloze herhaling ‘eeuwig duurt zijn trouw’.  Dat is kennelijk iets wat je niet vaak genoeg kunt zeggen. Tegelijk, het kan ook iets irritants hebben die herhaling. Jaren geleden kreeg ik – in een andere kerk – een keer een email van een gemeentelid die zich gestoord had aan een wat eindeloos refrein bij een opwekkingslied – ‘ik ben nog niet zo vergeetachtig, dat het zo vaak herhaald moet worden’, schreef hij.

Ik snap het wel. Dingen heel vaak herhalen, kan er ook toe leiden dat het uitslijt. Misschien zelfs wel, dat je juist niet meer hoort wat er gezegd wordt. ‘Eeuwig duurt zijn trouw’ – ja dat zal waar zijn, maar wat betekent dat?

Het is wel goed om iets preciezer te kijken naar Psalm 136. De herhaling heeft ook een betekenis hier. Er wordt in Psalm 136 een verhaal verteld. Het verhaal van schepping en redding.

Waarom wordt dat verhaal zo verteld? Op een gegeven moment ken je dat verhaal toch wel? Om eraan herinnerd te worden – God was er altijd al en stond altijd al boven de gevaarlijke machten. Dat zie je al bij de schepping.

Grote machten waar mensen tegenop keken zijn in zijn hand. Het water is in het wereldbeeld van mensen uit de tijd van de Bijbel, de macht van de chaos, die altijd weer het leven bedreigd. Op dat water spreidde God de aarde uit. Hij zorgde voor een veilige plek om te leven. Eeuwig duurt zijn trouw.

Ons beeld van hoe de wereld in elkaar zit is wat anders dan in de tijd van de Bijbel. En natuurlijk heeft dat toch met ons nu te maken: er zijn altijd machten van chaos die ons bedreigen: de macht van een virus, van politieke chaos en onrust, maar God is trouw ook aan deze wereld. Daar kun je je ook met een modern wetenschappelijk wereldbeeld over verwonderen. Zoveel orde. Dat veel van de werkelijkheid zo voorspelbaar is. Als je iets loslaat valt het (laten zien), als je water drinkt is dat goed, niet de ene keer giftig en dan weer veilig. Daarin kun je al Gods trouw zien – hij is elk moment, altijd, eeuwig op deze wereld betrokken.

In de tijd van de Bijbel zijn er veel mensen die de zon en de maan aanbidden als goden, maar Psalm 136 zegt: het zijn maar lichten. Het is alleen God die de zon laat heersen over de dag en de maan en de sterren over de nacht. Eeuwig duurt zijn trouw. Wees niet bang voor welke macht in deze wereld – ze hebben geen enkele macht zonder God. Eeuwig duurt zijn trouw.

En God is niet alleen de Schepper. Hij is ook de Redder. Je kunt zijn trouw niet alleen zien in de Schepping, maar ook in wat Hij heeft gedaan voor mensen die vroeger in nood zaten. Ook vroeger hebben mensen heel heftige momenten meegemaakt: ze waren slaven in Egypte, ze werden met de dood bedreigd door de Farao toen ze weggevlucht waren. Ze zwierven door het land van de dood, de woestijn, ze werden bedreigd door vijandelijke legers die hen geen doorgang wilden geven naar het beloofde land. Maar ‘eeuwig duurt zijn trouw’. Hij was erbij, Hij liet toen ook de mensen niet in de steek.

Misschien denk je: ja, dat zal. Vroeger, maar ik nu dan? Jij en ik zitten nog midden in ons verhaal. Wij weten niet hoe het verder gaat. Of Corona binnenkort geen probleem meer is. Of de economie echt gaat crashen en wat de gevolgen voor jou of mij zijn. We weten het allemaal nog niet.

Ik moest daarbij denken aan het boek, de film The Lord of the Rings. Frodo en Sam zijn onderweg op een onmogelijke missie en komen in het donkere land van de vijand, Mordor. Ze zijn somber over de goede afloop. En vooral Frodo lijkt steeds vermoeider en depressiever te worden. Ze praten over oude verhalen van helden van vroeger. En dan zegt Sam, ik lees het voor zoals het in het boek staat: ‘Ik vraag me af of wij ooit in liederen of verhalen terecht zullen komen…. [dat] de mensen zullen zeggen: “Laat ons horen over Frodo en de Ring.” En ze zullen zeggen: “Ja, dat is een van mijn lievelingsverhalen. Frodo, was heel dapper, niet waar, pa?’ “Ja, mijn jongen, de beroemdste van alle Hobbits, en dat zegt wat.”

“Dat is veel te veel gezegd,” zei Frodo, en hij lachte, een lange heldere lach, recht uit het hart. Een dergelijk geluid was in die contreien meer gehoord… Het scheen Sam plotseling toe alsof alle stenen luisterden en de hoge rosten zich over hen heen bogen. Maar Frodo trok zich er niets van aan; hij lachte opnieuw. “Lieve help, Sam,” zei hij, “jou te horen maakt mij op de of andere manier even vrolijk alsof het verhaal al geschreven was.”

Dat is de bedoeling van Psalm 136 en van heel van andere verhalen in de Bijbel, dat je zelfs midden in de moeite toch ook iets van blijdschap ontdekt. Dat je bedenkt – God was er toen Hij zal er nu ook bij zijn. Hij laat ons niet los.

We

Je kunt het verhaal dat in Psalm 136 verteld wordt nog verder vertellen. Na de bevrijding uit Egypte en de intocht in het beloofde land is er nog zoveel meer gebeurd, waarin dat refrein kan klinken. ‘Eeuwig duurt zijn trouw.’

Je kunt die woorden trouwens ook anders vertalen: zijn liefde is voor altijd. Zijn vriendschap is voor eeuwig. Het woord dat er in de Bijbel staat – hesed – daar zit dat beide in: goedheid en trouw. Dat zit ook in ons woord vriendschap. Een echte vriend is trouw en goed tegelijk.

Gods vriendschap is voor eeuwig. Het allerbeste zie je dat in Jezus. God komt bij ons wonen, omdat Hij graag bij ons is. Omdat Hij het leven met ons, met jou en mij wil delen. Hij noemt zichzelf een vriend die zijn leven over heeft voor zijn vrienden, ja zelfs voor zijn vijanden. Als je geen vrienden meer met God wil zijn, als jij niet meer naar Hem wil luisteren, liever wil dat Hij op afstand blijft, dan nog steeds zoekt Hij je op – zijn vriendschap duurt voor eeuwig. Hij blijft je zoeken. Hij blijft bij ons zelfs, als Hij daardoor op het kruis terecht komt. Zijn trouw, zijn vriendschap is voor altijd.

Een aanvulling van Psalm 136 vanuit het Nieuwe Testament zou zo kunnen klinken:

God kwam als mens bij ons wonen
zijn vriendschap is voor altijd

Toen iedereen Jezus  in de steek liet, gaf Hij zijn leven voor ons
zijn vriendschap is voor altijd

Jezus stond op uit de dood
zijn vriendschap voor altijd

Hij woont met zijn Geest in ons
zijn vriendschap is voor altijd

You

Psalm 136 is niet alleen een Psalm om te zingen als je dat zo ervaart en ziet in je eigen leven. Want laten we eerlijk zijn, dat is lang niet altijd zo. Soms zie je juist niet dat God trouw is. Psalm 136 kun je dan ook zingen of lezen als een gebed. ‘Uw trouw duurt toch eeuwig, dat heeft U toch altijd laten zien. Laat mij dan nu ook niet in de steek!’ Versla nu voor mij ook de machten die me bedreigen. Laat me niet ten onder gaan, in de chaos, maar laat zien dat U de chaos beheerst. Zoals U dat vroeger gedaan heeft. Wees trouw, wees een vriend, dat ik later ook kan zingen van uw trouw!

Zo kun je ook je eigen versie van Psalm 136 maken. Daar zijn de Psalmen in de Bijbel natuurlijk voor bedoeld. Dat je ze eigen maakt en dat je met die woorden je eigen gebed bidt, of er je eigen woorden aan toevoegt.

Misschien om daar komende week eens over na te denken. Welke zinnen zou ik willen toevoegen aan Psalm 136? Waar heb jij dat in je leven gezien dat God trouw is geweest? Waar heb je God aan het werk gezien?

Ik ben daar zelf mee aan de slag gegaan en ik zal een klein stukje voorlezen, misschien helpt je dat:

Die me niet alleen liet toen ik als kind gepest werd
zijn vriendschap is voor altijd

Maar die me ook een goede vriend gaf
zijn vriendschap is voor altijd

Hij bewaarde me als tiener in mijn wanhoop en donkere gedachten
zijn vriendschap is voor altijd

Toen ik in een diepe geloofscrisis was, kreeg ik precies de goede supervisor
zijn vriendschap is voor altijd

Die me kinderen gaf om van te houden
zijn vriendschap is voor altijd.

Toen ik begon te schrijven, werd het steeds langer. Maar hopelijk is het zo genoeg om je eigen versie van Psalm 136 te maken.

Het is een mooie oefening om voor jezelf te doen. Maar we kunnen het ook samen doen. Wat heeft God ons in de afgelopen tijd gegeven in de Bazuinkerk? De coronatijd is een moeilijke tijd, maar God was er ook – waar zag jij Hem aan het werk? Wat heb jij toen gekregen, wat hebben we samen gekregen, wat kunnen we aan elkaar en aan anderen uitdelen? De kerkenraad wil het gesprek hierover in de komende tijd graag in de gemeente hierover op gang brengen.

Want het is misschien wel het belangrijkste wat we als mensen kunnen doen, zoeken, kijken waar God aan het werk is, waar Hij ons zijn liefde geeft. Want alleen door zijn liefde kunnen we ook elkaar leren lief te hebben en goed voor elkaar te zijn.

Soms is het moeilijk te zien, dan zeg je het misschien met tranen in je ogen: Uw trouw is toch voor altijd? Soms ben je misschien te vol van andere dingen en denk je dat het allemaal van het toeval, van jezelf, van anderen afhangt. Dan is het goed om Psalm 136 te zingen, te lezen, en ook je eigen versie daarvan te maken om het weer te weten.

Want: Zijn trouw is voor altijd, zijn vriendschap is voor eeuwig, zijn liefde stopt nooit.

Bronnen

Het citaat uit De ban van de Ring staat in het 4e boek, hoofdstuk 8 ‘De trappen van Cirith Ungol’, in mijn editie op bladzijde 858.

De vertaling ‘vriendschap’ voor hesed heb ik overgenomen uit de Naardense Bijbelvertaling.