Ik hoorde eens van een oudere collega die na ongeveer vijftig jaar stopte met preken. Hij had zijn hoorders altijd aangemoedigd om twee keer naar de kerk te gaan en dat besloot hij zelf ook te doen. Maar al heel gauw verzuchtte hij tegen zijn familie: ‘wat is zondag toch een saaie dag!’

Wie net als ik actief betrokken is bij de kerkdienst op zondag doordat hij of zij preekt, lezingen doet, muziek maakt of iets voor de kinderen doet, zal de zondag of de kerk niet zo gauw ‘saai’ vinden. Maar veel anderen vinden dat wel. Onze kerk heeft een grote blinde muur naar de wijk toe. Dat is wel een beetje typerend voor hoe je de kerk gemakkelijk kunt beleven: op zondag gebeurt er van alles – en door de week ook wel – maar het heeft vaak zo weinig met het gewone alledaagse leven te maken. Het spreekt niet vanzelf dat wat je op zondag in de kerk doet en hoort ook maandag relevant is. De kerk is een wereldje op zich geworden.

Heel begrijpelijk, niet erg gezond. Vooral niet als de kerk bijna alleen nog maar trouwe kerkgangers trekt. Natuurlijk geen kwaad woord over hen (zonder hen zat ik allang zonder werk), maar er zijn ook anderen nodig. Kerken en christenen kunnen niet zonder diepgaande ontmoetingen met mensen die niet of nauwelijks (meer) naar de kerk gaan of geen christen zijn. Continue reading →

Vanavond zongen we bij de vespers in de kerk Psalm 2. Dat raakte me.

Het is een lied dat vaak gezongen wordt als een lied van macht. Het zet in met lage dreigend triomfantelijke tonen. De organist trekt hoe verder het lied gaat steeds meer registers open. En de gemeente zingt het uit volle borst mee.
Eerlijk gezegd voel ik op die manier niet zoveel bij het lied. Ik houd niet van al te triomfantelijk geloof. Dat doet me teveel denken aan de tijd dat het christendom nog de dienst uitmaakte in Europa en waarbij een superioriteit naar de rest van de wereld werd uitgestraald.
Maar het nu te zingen in de Goede Week als we stilstaan bij Jezus die ondergaat als een graankorrel in de aarde. Hij geeft zich over, zijn glorie is zijn verheffing aan het kruis. Nu krijgt het lied opeens echt betekenis: Continue reading →

Het is alsof je slaapt. Alsof je moe van het spelen op de grond bent gaan liggen. Met je mollige armpjes ontspannen langs je lichaam. Je beentjes licht gebogen. Rustig slapend met nog alle vertrouwen in de wereld.

Maar je slaapt niet. En deze wereld is niet te vertrouwen. Want niemand kan je echt meer knuffelen. Niemand zal meer met je spelen.

Is het domme pech? Twee vluchtelingenbootjes die tegen elkaar aanbotsen. Jouw bootje sloeg om en jij verdronk. Is dat alles? Of hadden je vader en je moeder dat risico nooit mogen nemen?

Is het niet vooral de schuld van de soldaten, van IS? Zij lieten jou en je familie angstig op de vlucht slaan. Maar ook de smokkelaars gaan niet vrijuit, die goed verdienden aan jullie wanhoop. En waarom stond er niemand met open armen klaar om jullie te ontvangen? Waarom waren er overal hekken, zodat een wankel bootje de beste oplossing leek?

Voor jou maakt het nu niet meer uit. Al heeft het allemaal bijgedragen aan jouw dood. Voor mij maakt het wel uit. Want ik weet dat er veel meer zijn zoals jij. Misschien niet net zo vertederend. Niet zo goed in beeld gebracht. Maar dagelijks sterven er vluchtelingen in de woestijn, op zee, in vrachtwagens, of zomaar onderweg. En het is geen noodlot dat hen treft. Het zijn gewone mensen, zoals ik,  die er de oorzaak van zijn.

Er was misschien wel niemand die wilde dat je zou sterven. En toch gebeurde het. En helaas, dat was niet alleen maar domme pech.

 

‘Als je wilt weten wat een kerk gelooft, let dan op wat en hoe ze er zingen.’ Iets dergelijks las ik onlangs in het kader van mijn studie. (Voor wie het precies wil weten: in dit boek.)

Het deed me denken aan de kerkdiensten die ik in Zuid-Afrika en Congo bezocht heb. De teksten waren meestal erg eenvoudig en met kleine variaties eindeloos herhaald: ik zal Jezus volgen, als het moet zal ik lopen. Ik zal Jezus volgen, als het moet zal ik kruipen. Ik zal Jezus volgen als het moet zal ik zwemmen, enzovoort. Maar wat opvallend was, was de enorme blijdschap waarmee dat zingen gepaard ging. De mensen om me heen klapten in hun handen, juichten, dansten.

En daarbij klonk het bijna altijd fantastisch. Meerstemmig. Er wordt dan ook veel geoefend. In veel Congolese kerken waar ik kwam was het niet ongewoon om twee of drie keer in de week met de koren van de kerk te oefenen. Koren, meervoud ja. Niet altijd omdat die kerk nu zo groot was, maar vooral omdat bijna iedereen in een koor wilde zitten. Ik bezocht eens met mijn gezin een kerkje in een klein dorpje. Er zaten nog geen veertig mensen in de kerk, maar ze hadden wel een kinderkoor, een koor voor jongeren en een koor voor volwassenen. En het klonk allemaal prachtig.

Wat zou dat gezien de bovenstaande uitspraak zeggen over hun geloof? Continue reading →

Met een dominee kun je maar beter niets te maken hebben. Net als met een dokter of een politieagent. Het is goed dat ze er zijn, maar het is beter als je ze niet nodig hebt. Dat is voor een dominee ook zo. Niet alleen omdat hij in gevallen van crisis op bezoek komt, maar vooral ook omdat wat hij te zeggen heeft niet altijd prettig is. Dat komt vaak niet uit.
Vandaag deed mijn collega Albert Hakvoort intrede als predikant van de Christelijke Gereformeerde Kerk in Kampen. Hij preekte over het verhaal van Jezus die op het tempelplein ‘geweld gebruikt’. Hij jaagt de verkopers van dieren op de vlucht en keert de tafels van geldwisselaars om. (Zie in de Bijbel Johannes 2:13-22) .Heel vreemd eigenlijk. Het waren gewoon mensen die dienstverlenend bezig waren in de tempel. Ze verdienden hun geld aan de godsdienst. Maar als dat verkeerd is, is er ook iets mis met kosters en dominees. Continue reading →

‘Jij bent toch die dominee die twijfelt aan het bestaan van God?’ Het wordt me zelden rechtstreeks gevraagd, maar het wordt misschien wel vaker gedacht. En soms hoor ik dat via via. En ik heb het aan mezelf te danken, omdat ik nogal open geweest over mijn geloof en daarmee ook over mijn twijfels en onzekerheden. Niet uit naïviteit overigens. Maar juist omdat ik door mijn eigen twijfels en vragen onder ogen te zien ik weer leerde te geloven. En ik heb gemerkt dat anderen er soms iets aan hebben als ik daarover vertel of schrijf.

Nadeel van de publiciteit is dat er ook snel beelden ontstaan die niet kloppen of onvolledig zijn. Media willen aandacht trekken en dat doe je meestal niet door de nuance. Vandaar dat het CIP boven een interview met mij als kop zette ‘Ik twijfel aan het bestaan van God’. Correct, maar zoals een collega van mij zei ‘het zet je snel op het verkeerde been’. Vervolgens blijken inderdaad nogal wat reaguurders onder het artikel nauwelijks verder gelezen te hebben dan de kop. (Overigens geeft het stuk verder een goede weergave van het gesprek dat ik met Rik Bokkelman had.)

Omdat me soms gevraagd wordt wat ik nu precies bedoel als het gaat gaat over geloof en twijfel een paar verwijzingen naar andere artikelen die ik over dit onderwerp schreef. Continue reading →

Ik mag gratis meedoen met de Vriendenloterij, de Nog Nooit Zo’n Hoge Prijzenpot, de Bingo Miljoenenjacht en hoe ze verder maar mogen heten. Maar ik geloof er niets van. Ik moet waarschijnlijk betalen als ik ‘gratis’ meedoe. Natuurlijk delen ze bij die loterijen geen geld uit. Ze willen juist geld. Mijn geld. Continue reading →

‘De beste wensen voor het nieuwe jaar’, zegt mijn buurman, terwijl hij mij de hand schudt. Ik wens hem hetzelfde toe, want beter dan ‘de beste wensen’ kan natuurlijk niet. Maar intussen zijn we al weer paar dagen in januari. Eigenlijk de saaiste maand van het jaar. Na alle drukte van Sinterklaas, Kerst en Oud en Nieuw zijn de kledingwinkels de enige die nog voor een beetje opwinding proberen te zorgen met hun winteruitverkoop.

Het nieuwe jaar is nog maar een paar dagen oud, maar lijkt al net zo belegen als het vorige. Ebola woekert voort, IS blijft terroriseren en al haalt het de krant niet meer: in Centraal-Afrika wordt nog steeds gevochten. Veel oud nieuws in het nieuwe jaar.

Natuurlijk komen er ook nieuwe dingen: de iPhone7, misschien een initiatief voor vredesbesprekingen in het Midden-Oosten en wie weet een Westelijke rondweg in Nunspeet. Mijn hart gaat er nog niet sneller van kloppen. Deze wereld heeft een veel grotere vernieuwing nodig.

Ik zie het niet meer gebeuren dat mensen zo’n verandering realiseren. Die zijn teveel onderdeel van de problemen van deze wereld. Heel veel grote problemen worden (mee) veroorzaakt door mensen. En heel wat oplossingen brengen nieuwe problemen met zich mee.

De echte vernieuwing moet ergens anders vandaan komen. Met Kerst werd op veel plaatsen gevierd dat God vrede op aarde brengt. Daar lijkt na 2000 jaar nog niet veel van terecht te zijn gekomen. Maar het begin is wel gemaakt. Wereldwijd worden mensen uitgenodigd voor Gods nieuwe wereld, want die komt er aan. Misschien wel dit jaar. Komt er toch echt iets nieuws.

(Ook in de Nunspeet Huis aan Huis van 6-1-2015)

Een paar jaar geleden werd nog met weemoed of enthousiasme – afhankelijk van wie er aan het woord was – beweerd dat monologen, lezingen, laat staan preken niet meer van deze tijd zouden zijn. Ik herinner me dat ik zelf die vraag ook stelde op het eerste preekcollege dat ik eind jaren ’90 volgde. “Is het nog wel zo zinvol om ons te leren preken? Is dat straks niet vreselijk ouderwets en kunnen we niet beter heel andere manieren van communicatie leren?”

Dat laatste is natuurlijk altijd nuttig, maar de toespraak is ‘here to stay’. Kijk maar naar het enorme succes dat Obama met zijn toespraken op Youtube had in zijn verkiezingscampagnes en daarna. Kijk ook naar de enorme populariteit van TED talks. In 20 minuten vertelt een wetenschapper, een kunstenaar of een entertainer je een ‘idea worth sharing’. Ze zijn boeiend, grappig en uitdagend. Iemand noemde ze de moderne preek. Daar valt wel iets voor te zeggen: uit het brede arsenaal van kennis en cultuur wordt een bepaald idee uitgewerkt en vaak ook min of meer toepasbaar gemaakt voor de hoorders.

Als predikant voel ik me erg aangetrokken tot de manier van presenteren van de TED talks. Continue reading →